पुणे विद्यापीठातील काही आठवणी...६

पुणे विद्यापीठात नवीन होतो तेव्हा. जयकर ला अभ्यासाला जायचं नेहमीचं झालं. मी कमवा आणि शिका योजनेत असताना सकाळी जयकर ला जाता येत नव्हतं. सकाळी काम करून मग सगळं सुरु व्हायचं. मला काम मिळालं ते फिजिक्स विभागात. काम काय तर तो परिसर स्वच्छ करायचा. सकाळी काम करत असताना कित्येक वर्ग मित्र मैत्रिणी हाय बाय करायच्या. सुरुवातीला खूप लाज वाटत होती झाडू मारायची. नंतर ते अंगवळणी पडलं. कमवा आणि शिका एक आदर्श आहे पुणे विद्यापीठात. लोकांचा दृष्टीकोन पण चांगला होता. त्यावेळेस चे विद्यार्थी कल्याण मंडळाचे संचालक यांनी हि योजना एका चांगल्या पातळीवर नेऊन ठेवली. काम न करता पैसे घेणारे विद्यार्थी हि पाहिलेत. चाटुगिरी करणारे तर फार पुढे गेलेत. 

त्याचं झालं असं कि ६ ते ९ काम करून नंतर जयकर ला जाने सुरु झाले. तरी सकाळी जागा सांभाळून ठेवत होतो. आमचा बराच ग्रुप झाला होता. दिवसामागून दिवस जात राहिलेत. जयकर मध्ये माझी एक मैत्रीण नेहमी माझ्या सोबत असायची. वयाचा दोष म्हणा कि अजून काही. मला ती आवडायला लागली. ती जवळ असली कि कधी अभ्यासात मन लागलं नाही. मला कळत होतं कि मी ईथे कशासाठी आलो आहे पण मन मानत नव्हतं. मग एकदा ठरवलं कि तिला सांगून टाकायचं. दोन-तीन महिने झाले होते फक्त मला विद्यापीठात जाऊन. एके दिवशी दुपारी मी एका कागदावर लिहील कि तू मला फार आवडतेस...लग्न करशील का. तिच्या जवळ जाऊन तिला तो कागद दिला. अचानक असा कागद दिल्याने तिला आश्चर्य वाटलं. काय आहे म्हटली. मी म्हटलं तू वाच नि सांग मला. मी तेव्हा वरती बसत होतो. थोड्या वेळाने मला तिने बोलावलं नि चहाला जाऊ म्हटली. आतून मी घाबरलो होतो. तिच्या नजरेला नजर काही मला देतं येईना. मग तीच म्हटली कि मी विचार केला पण उत्तर देऊ शकत नाही. तिने ना होकार दिला ना नकार. बघू म्हटली पुढे. पुढे काही झालंच नाही. ती मला आवडते असं म्हणता म्हणता मला अश्या कित्येक आवडल्या. मी पण तिला कधी काय विचारलं नाही.

त्यानंतर मात्र आम्ही खूप चांगले मित्र झालो. तिनं प्रत्येक वेळी मला मदत केली. मी वाईट हि खूप वागलो तिच्याशी. आता तिचा नि माझा संपर्क नाही. प्रत्येक अडचणीत तिने मला साथ दिली. आम्ही दोघे भिन्न आर्थिक परिस्थितीचे. ती चांगल्या श्रीमंत घराची तर माझी दोन वेळेस च्या जेवणाची समस्या. आयुष्यात कुणाला तरी पहिल्यांदा प्रपोज केलं ते पण जयकर ग्रंथालयात. जिथं सगळे अभ्यासाला जातात. पण हा दुसराच अभ्यास झाला. हे मीच केलं असं नाही. जयकर मध्येच कित्येक प्रेम प्रकरणं सुरु झालेली आम्ही पाहिली. किती काळापर्यंत टिकली तो भाग अलाहिदा. पण मला जयकर कधीच पावलं नाही. तिथं बसून ना नेट पास झालो ना इतर काही झालं. आता माझं तिच्यावर खूप प्रेम होतं असं मी म्हणणार नाही कारण नंतर मला कित्येक मुली आवडल्या नि कित्येक वेळी प्रेमात पडलो. Love does not happen once in life. It happens many times in life. माझं एक पक्क मत आहे....प्रेम वगैरे काही नसते ...असते ते फक्त शारीरिक आकर्षण....प्रेम हा शब्द फक्त एक mask आहे.....LOVE IS ONLY A MASK…..IT ALWAYS ASKS FOR THE UNION OF TWO BODIES….LOVE DOES NOT EXIST IN SUCH CASES (EXCEPTION...PARENTS AND CHILDREN).

एकदा आमच्या विभागातल्या विद्यार्थ्यांनी टी शर्ट बनवायचे ठरवले. मग त्यासाठी त्यांना एक चांगलं वाक्य हवं होतं आम्हाला. खूप विद्यार्थ्यांनी वेगवेगळे वाक्य सांगितली पण आम्हाला ती काही आवडली नाही. शेवटी मी एक वाक्य सांगितलं ...LIBRARY IS ALSO THE PLACE WHERE LOVE BEGINS. माझ्या काही मित्रांनी सपोर्ट केलं मला. पण मुली ऐकायला तयार नव्हत्या. माझ्या या वाक्यावर खूप वाद-विवाद झालेत. हे सुरु असताना माझा एक मित्र मुलींना उद्देशून म्हटला कि तुम्ही असे कपडे घालतात कि आम्हाला तुमच्याकडे पाहण्याची पण लाज वाटते मग या वाक्याने काय होणार आहे. बस मग काय. भन्नाट शिव्या दिल्या त्यांनी आम्हाला. ते वाक्य मी कुठंतरी वाचलेलं होतं. म्हणून सांगितलं. पण त्यावर वाद होईल असं वाटलं नव्हतं. काही मुलींनी तर आमच्याशी बोलणेच सोडून दिलं होतं काही दिवस. 

वाद आणि मी एक घट्ट समीकरण. विभागात प्रवेश घेतल्यापासून तर विद्यापीठ सोडेपर्यंत कुठल्या ना कुठल्या प्रकरणात मी अडकत राहिलो. काही मित्रांनी मला खूप साथ दिली त्यामुळे कशातच अडकलो नाही. मला नको तिथं हस्तक्षेप करण्याचा फार हौस. यातूनच एकदा राज्यशास्राच्या विद्यार्थ्यांशी वाद ओढवून घेतला. त्यातले कित्येक जन नंतर माझे खूप चांगले मित्र झालेत. झालं गेलं आम्ही विसरून गेलो. तेव्हा त्यांनी म्हणे मला मारायचं ठरवलं होतं. पण ते काही माझापर्यंत आले नाहीत. ती माझी आणखी एक चूक. मला त्या प्रकरणात पडायची काही गरज नव्हती. पण रहेमानी किडा कुठं शांत बसू देतो. ते असं होतं कि आमची एक जुनिअर मुलगी राज्यशास्राच्या एका मुलाबरोबर फिरायला लागली होती आणि तेच मला खटकलं होतं. मी त्यात पुढाकार घेतला आणि आम्ही काही मित्रांनी तिला ते समजावून सांगितलं. तिने त्याच्यासोबत चे संबंध तोडलेत. (काय होतं त्याचं याबद्दल मी अजूनही अनभिज्ञ आहे). पुढे माझा एक मित्र तिच्या प्रेमात पडला. तिनेही होकार दिला. त्याचं सगळं व्यवस्थित सुरु आहे. या प्रकरणावरून माझ्यावर भरपूर टीका झाली. हेल्थ सेंटर च्या प्रकरनासारखा इथेही माझा काही संबंध नव्हता. पण अडकलो मीच. लोकांनी खूप तोंडसुख घेतलं माझ्यावर. 

मी पुण्यात आयुष्य घडवायला गेलो होतो. पण नकळत मी या सगळ्या प्रकरणात गुंतत गेलो. विद्यापीठ एक मायाजाल आहे. तिथे आपलं जीवनच बदलून जाते. मी झपाट्याने बदलत गेलो. मला त्या मार्गाने जायचं नव्हतं. ते माझं उद्दिष्ट हि नव्हतं. माझा खूप वेळ वाया गेला यात. त्याची किंमत हि मी चुकवली. त्या आधी माझं जीवन मर्यादित होतं. सहसा कुठल्याही भानगडीत मी पडत नव्हतो. मी स्वप्नांचा पाठलाग करत होतो. स्वप्नांवर जगण्यात मला आनंद वाटत होता. कित्येक वाईट प्रसंग मी फक्त आशेवर निभावून नेलेत. पण काय झालं कुणास ठाऊक. पुण्यात गेल्यानंतर माझी स्वप्नेच हरवली. कधी हरवली मला कधी कळाल नाही. वर्तमान खराब होता. तो बदलायचा म्हणून मी पुण्यात गेलो. कदाचित या नको त्या प्रकरणांमध्ये गुंतलो नसतो तर लवकर यश मिळालं असतं. पण आयुष्यात जर तर ला काही महत्त्व नाही. म्हणून जे झालं ते योग्य होत असं म्हणून मी पुढे चालत राहतो. कारण जीवनात एकदा केलेली चूक दुरुस्त करता येत नाही. ती फक्त टाळता येते. आणि आज फक्त चुका टाळण्याचा प्रयत्न करतोय.

Sachin Bhagat

पुणे विद्यापीठातील काही आठवणी...५

एम.फिल करत होतो त्यावेळेस ची गोष्ट. संध्याकाळी गाईड चा फोन आला कि उद्या भेटायला ये म्हणून. मी होकार दिला. तेव्हा माझ्याकडे बाईक होती. उद्या जायचं कसं प्रश्न माझ्यासमोर होता कारण माझ्याकडे जेमतेम ५०-६० रुपये होते. रात्री मी काही मित्रांना पैसे मागितले पण त्यांच्याकडे नव्हते. सकाळी आठ वाजेला मी विद्यापीठातून निघालो. असलेले पैसे पेट्रोल साठी वापरले. शिरूर ला जायचं होत. जवळपास ६०-७० किलोमीटर. जाण्याचा प्रश्न नव्हता. पण यायच कसं? विचार करत करत शिरूर ला गेलो. गाईड ला भेटलो. जेमतेम १०-१५ मिनिट्स च काम होत. पण भेटन गरजेचं होतं. तिथून थोडं पुढे आल्यानंतर गाडी बंद पडली. ते होणारच होत. आता काय करायचं. तिथं ओळखीचं तर कुणी नव्हतं. सकाळपासून चहा पण घेतला नव्हता. तेवढेही पैसे नव्हते. गाडी एका बाजूला लावली आणि मी मित्रांना फोन करायला सुरुवात केली. दहा-पंधरा मित्रांना फोन लावले असतील. कुणाकडून च काही जमेना. 

माझा एक नाशिक च मित्र आहे. तो एका कॉलेज ला जॉब करत होता. शेवटी मी त्याला फोन करून सत्य परिस्थिती सांगितली. मला हवे होते फक्त दोनशे रुपये. साडे दहा वाजले होते. त्याला मी बँक अकाऊंट नंबर पाठवला आणि एका एटीएम जवळ जाऊन थांबलो. तो अर्धा तास म्हटला होता. मग मला थोडं बरं वाटलं. आणि त्याच्या फोन ची वाट पाहत थांबलो. एक तास झाला तरी त्याचा काही फोन येईना म्हणून मीच त्याला फोन केला. तर तो म्हटला कि मी एका विद्यार्थ्याला बँकेत पाठवलं आहे. असे दोन तास निघून गेले. दुसरा कुठला पर्याय पण नव्हता. दोनशे रुपयासाठी काय काय करावं लागलं.

त्याचं झालं असं कि मी त्याला महाराष्ट्र बँकेचा नंबर दिला तर त्याने त्या विद्यार्थ्याला एसबीआय मध्ये पाठवलं होत. बँके वाले म्हणत होते कि अकाऊंट नंबर चुकीचा आहे म्हणून. परत फोन करून सगळं व्यवस्थित झालं. साडेतीन तास मी तिथे बसून होतो. दोन वाजले होते. पैसे काढून सरळ गाडी ढकलत पेट्रोल पंपावर नेली. दीडशे रुपयांचे पेट्रोल टाकले नि पन्नास रुपये मला ठेवले. भूक लागली होती. सकाळपासून काहीच खाल्लेलं नव्हतं. तो एकमेव प्रसंग जेव्हा माझ्या गाडीतलं पेट्रोल संपलं. त्यानंतर ते आजपर्यंत तशी परिस्थिती आली नाही. 

शिरूर सोडलं ते थेट मध्ये एका हॉटेल ला थांबलो. थोडं खाऊन पुण्याकडे निघालो. संध्याकाळ झाली होती मी विद्यापीठात आलो तेव्हा. असं झालं होतं हे मी काही कुणाला सांगितलं नाही. 

कधी कधी स्वतःचा राग पण येत होता. माहित असून असं करायचं म्हणजे अवघड च आहे. पण मी आशावादी आहे. मी जर जातोय तर वापस कसातरी येईलच. काहीतरी होईल. म्हणून मी निघालो होतो. कितीही कठीण प्रसंग असला तरी मार्ग निघतोच. थोडा त्रास झाला. दहा पंधरा फोन करावे लागले आणि तीन चार तास वाट पहावी लागली. 

स्वतःहून अडचणी वाढवून घ्यायला फार आवडतं मला. नंतर पण गाईड ला भेटायला जाऊ शकलो असतो. पण गाईड नावाचा प्राणी फार विचित्र. बोलावून पण येत नाही म्हटल्यावर इगो दुखावला असता आणि वाट लावली असती माझी. तशी हि लावलीच पण एम.फिल पूर्ण झालं. काय संशोधन केलं मी देव जाने. पोटात काही नाही काय घंटा संशोधन होणार आहे. Research is not possible unless your basic needs are fulfilled. पण कोण वाचते ते. सगळे असंच करतात. 

थेसिस चं आयुष्य तरी काय तर एक ग्रंथालयात, दुसरा गाईड कडे आणि तिसरी प्रत आपल्याकडे. संपलं आपलं संशोधन. वर्षाकाठी कित्येक एम.फिल, पी. एच डी होतात. कुठं आहे त्याचं संशोधन. कुठला बदल पाहायला मिळाला आपल्याला. काहीच नाही. सगळं शून्य. पैसे दिले कि सगळं होत. आता तर गाईड हि पैसे मागत आहेत. पुण्यात तर परिस्थिती वाईट. काही गाईड ला तर फक्त मुली पाहिजेत त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली. मुलांना उभे पण करत नाहीत ते. संशोधनाच्या नावाखाली लुट सुरु आहे. विद्यापीठ विद्यावेतन देते त्यासाठी. पण बाकी काय तर शून्य. विद्यार्थी पण काय करणार. त्यांना ऐकून घ्याव लागते सगळं. मग कसा समर्थ भारत होणार. तो फक्त स्वप्नातच राहील. पुणे विद्यापीठान राबवलेल्या समर्थ भारत अभियानातून काय निष्पन्न झालं ते सगळ्यांना माहित आहे. काही लोक समर्थ झाले असतील तो भाग वेगळा. त्यावर न बोललेलं बर.

मला पैश्याचं नियोजन कधीच जमलं नाही. अजूनही जमत नाही. सेव्हिंग नावाचा प्रकार नाही आयुष्यात. कितीवेळा सेव्हिंग करण्याचा प्रयत्न केला पण अपयश. आता तर प्रयत्न हि करणे सोडून दिले. फक्त प्रत्येक क्षण जगायचं ठरवलंय. भौतिकवादी जगातून बाहेर पडण्याचा प्रयत्न सुरु आहे. आयुष्यात असे अनेक प्रसंग आलेत. त्याचा मी आनंद घेतो. I always feel that this is what I am born for. I am born to struggle….I am born to survive in spite of sudden ups and downs in life. 

-सचिन भगत

असंच काहीतरी ...३

खूप दिवसांनी काहीतरी लिहायला घेतलंय. म्हटलं तर कुठलाही विषय माझ्याकडे नाही. तरीपण काहीतरी कागदावर उतरवण्याचा प्रयत्न केला. शिकत असताना आपण खूप स्वप्न रंगवली. तासनतास चर्चा झाल्यात. पण त्यापैकी कुठल्याही स्वप्नावर आपण आजगायत काम सुरु केलेलं नाही. कारणे अनेक असतील. ती तर नेहमी असतात. पण असं मर्यादित जीवन अपेक्षित नव्हत केल कधी. आपण आपलं जीवन बंदिस्त केलंय एका परिघात. त्यातून बाहेर पडण्याची गरज आहे आता. किती दिवस मी आणि माझं कुटुंब या संकल्पनेत जगणार आहोत आपण. हे तर कधी ठरवलं नव्हतं आपण.

मी स्वप्नं पाहणं सोडून दिलंय आता. वास्तवात जगण्याची सवय करून घेतलीय. स्वप्नांवरनाहीजगता येत हे पण कळून चुकलंय आता. बारा वर्षाच्या बाहेरच्या जगात खूप काही अनुभवलं. आताकुठलाही अनुभव घ्यायची इच्छा उरली नाही. जीवन पण कस असतं. किती स्वप्नं दाखवतं पण प्रत्यक्षात काहीच येत नाही. मृगजळ आहे सगळं. आता त्यामागे लागण्यात अर्थ नाही म्हणून काहीतरी विधायक करावं म्हणतोय. काय ते निश्चित नाही. पण विचार केल्यावर काहीतरी निघेन. आयुष्य थांबल्यासारखं झालंय आजकाल. प्रत्येक दिवस येतो नि जातो. आजकाल फक्त महिना कधी संपतो नि पगार कधी हातात पडतो एवढच काय ते सुरु आहे. पगार आणि आपण. एक अदृध नातं निर्माण झालंय. पैसा आपल्याकडे येतो कि आपण पैश्यामागे धावतो काहीच कळत नाही. हेच का ते आयुष्य ज्याची आपण वाट पाहत होतो कित्येक वर्षांपासून. माझ्याकडे उत्तर निश्चितच नाही. अन कुनाकडे असेल असंही नाही. असलंच तर कुणी स्वीकारेल हि शाश्वती नाही.

आसपास सगळं बदललं आहे. अनुभवांनी कधी पाठलाग सोडला नाही. भटकत असताना व्यक्ती तितक्या प्रवृत्ती या वाक्याचा पुरेपूर अनुभव आला. जग बदलत गेलं. आसपास चे सगळे बदललेत पण मी मात्र अजूनही हि तसाच आहे. मूळ स्वभावात फार काही बदल झाला नाही. आतातर होणे पण नाही. मी खूप काही करेन असं मला नेहमी वाटायचं. सारं काही फक्त वाटलंच. प्रत्यक्षात येण्याआधीच सगळं अचानक नाहीसं झाल. कि मी नाहीसं केलं. माहित नाही.

जीवन जगणं सोपं झालंय भूतकाळाच्या तुलनेत. म्हणून प्रश्न संपलेत, अडचणी संपल्यात असंही नाही. पण ती मजा नाही येत जगण्यात. सगळं तेच तेच होऊन बसलय. लोकांचे प्रश्न ठरलेले अन आपली उत्तरे हि ठरलेली. नवीन असं काही घडत नाही. घडवण्याची ती उर्मी हि नष्ट झाली. दोन वेळेस च्या जेवणाचा प्रश्न मिटला कि व्यक्ती काही करत नाही. तसंच काही माझं झालंय. कदाचित माझी मानसिकता बदलली असेल काळाच्या ओघात. शून्यातून सगळं निर्माण करताना होणारी कसरत कुणाच्या वाटेला येऊ नये.

आता शांतता हवी आहे. पण ती मिळेना शी झाली. कधीकधी हे सगळं सोडून दूर जावं म्हणतो. नको त्या अपेक्षा, नको तो संसार, अन नको ते मानवी जीवन जे फक्त पावलागणिक त्रास देतं. या सगळ्यापासून सुटका करावीशी वाटते. पण पुन्हा प्रश्न तोच अन उत्तर हि तेच. नुसतं वाटून उपयोग नाही. खरं तर उपयोगासाठी करायचं नसतंच काही. मग काय चाललंय हे. फक्त लिखाण कि मनातलं द्वंद कि अजून काही. का मनाची अस्थिरता. शेवटी मनाची घालमेल का होत असते नेहमी? आपण स्वतःला का शोधत असतो नेहमी?

जीवन न उलगडणारं कोडं आहे. ते उलगडण्याचा निरर्थक प्रयत्न सुरु आहे. नेमकं आपल्याला काय हवं आहे. काही कळत नाही. पण काहीतरी हवं आहे. म्हणून हि सगळी खटाटोप सुरु आहे. आपण नेहमी उत्तरांच्या शोधात असतो. सोप्या गोष्टी हि कठीण करतो. सगळं आसपास असून पण नसल्यासारखं जाणवतं नेहमी. हे माझ्या बाबतीत कि प्रत्येकाच्या च. कुणासठाऊक काय चाललंय ते. लहान असताना लवकर मोठं व्हावसं वाटतं. मोठं झाल्यावर मात्र लहानपण च चांगलं होत हि जाणीव त्रस्त करते नेहमी. आपण नेहमी धावत असतो कशाच्या तरी मागे. मिळालं तरी धावणं मात्र थांबत नाही. मग आपण धावतोच कशाला सगळं माहित असून. निष्फळ आहे सगळं. तरी त्यात अर्थ शोधण्याचा प्रयत्न सुरु असतो आपला.

आपल्याला वाटतं आपण स्वतंत्र आहोत. पण नाही. आपण स्वतंत्र नाहीच. आपण गुलाम आहोत. आपण तेच करतो जे इतरांना हवं असतं. आपण तसचं वागतो जे समाजाला अपेक्षित असतं. या पलीकडे आपण जात नाही. सगळे हेच करतात. मग कुठलं स्वातंत्र्य आहे आपल्याला. तरी आपण स्वतंत्र असल्याचा आविर्भाव आणतो नेहमी. कोणकुणाला फसवतं. आपण आपल्याला कि कुणी आपल्याला.भरकटत राहतो आपण अशा अनेक प्रश्नांभोवती. उत्त्तर नाही मिळालं तरी जगणं सुरूच असते. ते थांबतच नाही.अन आपण हि थांबत नाही. आपण शोध घेत असतो एका गोष्टीचा जी आपल्याला समाधान देईल. पण असं काही सापडतच नाही. तरी शोध मात्र सुरु असतोच अविरत. स्वतःला शोधताना आपण हरवून बसतो जे आपल्याकडे आहे. मग जे हरवलं त्याचाही शोध सुरु होतो. हे चक्र सुरु असतं सातत्याने.आपण मागे वळून कधी पाहत नाही. वर्तमानात काय आहे त्याकडे हि कधी लक्ष नसते आपलं. आपण नेहमी भविष्याचा विचार करत राहतो अन वर्तमान गमावून बसतो. अन हे कधी लक्षात येतच नाही. वेळपण कुठ असतो आपल्याकडे काय होतंय त्याचा विचार करायला. सगळं काही सुटेल पण माणसाची मिळवण्याची हाव काही केल्या सुटत नाही.आहे त्यात समाधान मानण्याची आपली नैसर्गिक प्रवृत्ती. ती फक्त दाखवण्यासाठी. खरं तर आपण समाधानी कधी नसतोच.

वसतिगृहातील पण काय आयुष्य होत साल. कायम दगदग. खोलीनंबर बारा मध्ये घडलेल्या घटना, चर्चा, एका डब्यामध्ये दोन लोकांच जेवण.आबा च्या मेस चे प्रकरणं थेट डॉक्टर गडे कडे नेण्यापर्यंत ची मजल.जॉनी चे भांडण लावण्याचे उद्योग. भोई ते लिखाण अन त्यातले आपण खलनायक. असं बरच काही. तरीपण कसलाही ताण नाही घेतला. स्वीकारत गेलो ते हे सगळं बदलणार म्हणून. ते बदललं हि. पण भूतकाळ विसरता येतच नाही कितीही प्रयत्न केला तरी. एनेसेस चंते शिबीर. तिथल्या त्या आठवणी नाहीच विसरता येणार. दोन रुपयाचा तो भाभीचा चहा. रोज पाणी सोडायचा ते काम तुम्ही सगळ्यांनी शिकून घेतलं आणि मी नसताना पार पाडलं हि. अन ते तयार झालेलं समीकरण कायम घट्ट होत गेल अनेक अडचणींमधून.  

जळगावने शिक्षनापलीकडचं आयुष्य दिल. वेळ मिळाला कि चित्रपट मग तो चेतना असो कि अजय चा एखादा. मला पुण्याला जायचं नव्हतं. मला तर प्रवेश परीक्षा पण द्यायची नव्हती पण कुणीतरी कि उत्तीर्ण हो आणि जाऊ नको. यशस्वी तर होऊन दाखव. मग सगळं झालं अन पुण्याला जायचा मोह आवरला नाही. माझ्या मागे जॉन्या पण आला. मला तो मोठा आधार.अधून मधून तू आश्चर्याचे धक्के देतं राहिलास. कधी माझ्या वाढदिवसाला तर कधी भेटायला येत राहिलास. मग आपण पुण्याच्या आसपास केलेली भटकंती अवर्णनिय. फ्लिपकार्टा नं पाठवलेलं ते पुस्तक मध्यरात्री बनवून खाल्लेली खिचडी ना तुला विसरता येणार ना मला. माझा स्वभाव फार चांगला नसतानाही तुम्ही लोकांनी ज्याप्रकारे जुळवून घेतलं किंवा अजूनही घेताय ते शब्दांपलीकडे आहे. आणि म्हणूनही कित्येक लोक आयुष्यात आलेत आणि गेलेत. पण कुणाशी भावनिक नातं कधी निर्माण झालं नाही.

जळगाव या शहरानं खूप काही दिलं. तिथेच सगळी स्वप्ने पाहिली. एमजे चं वसतिगृह लक्षात राहील ते त्या स्वप्नांसाठी. मागेपुढे ते सगळं प्रत्यक्षात आलंही पण जीवनाला एक वेगळ वळण देऊन गेलं.

अश्या अनेक घटना न थांबता सांगता येतील. पण माझ्याकडे तेवढे शब्द नाहीत. तेवढा वेळ हि नाही. जगण्यासाठी धडपड सुरु आहे. ती हि संपेल कधीतरी. मग शांतपणे बसून हे सगळं आठवून वेळ घालवावा लागेल. म्हणून थांबतो. पण लिखाण  थांबणार नाहीत. अधून मधून ते सुरूच राहील मग मी कितीही मग्न का असेना कामात. लिहायला सुरुवात केली तेव्हा काहीच नव्हतं डोक्यात पण सुरुवात केल्यानंतर आपोआप येत गेल. विषय नव्हता माझ्याकडे. पण विषय नसताना लिहिण्याचा प्रयत्न केला.

सचिन भगत

एका मित्राला पाठवलेले पत्र.....

पुणे सोडून पंढरपूर ला गेलो. जिथं कुणी ओळखीचं नव्हतं. सुदैवाने काही चांगले लोक भेटलेत. म्हणून पंढरपूर सोडल्यानंतर एका मित्राला पत्र पाठवलं. जग जरी तंत्रज्ञानाने बदलले असले तरी मला आवडतो तो पत्र व्यवहार. मनातल्या गोष्टी कागदावर उतरवण्यात जी मजा आहे ती बोलण्यात नाही. मी लिहिलेलं पत्र ते असं: (नावाचा उल्लेख मुद्दाम टाळला आहे)

नमस्कार,

कित्येक दिवसांपासून पत्र लिहिण्याचा विचार मनात घोळत होता. काल रात्री आपलं बोलणं झालं. सगळं डोक्यात होतंच फक्त शब्दात आणायचं होतं. मग काय रात्री तीन वाजेपर्यंत पत्र तयार. मध्यंतरी सरांना पत्र लिहून पाठवलं. दोन्ही गोष्टी भिन्न आहेत म्हणून हे स्वतंत्र पत्र. खरं तर कुणाला पत्र लिहाव असे लोक फार कमी असतात. सगळ्याच गोष्टी शब्दात व्यक्त होतात च असं हि नाही. तरी हि हा पत्र प्रपंच. तो पण मराठीत. पंढरपूर मध्ये सर अन तुम्ही सोडले तर कुणी जवळचं नव्हतंच. खूप गोष्टी सांगायच्या राहून गेल्यात. का अन कशामुळे नाही कळल कधी. म्हणून सरांना अन तुम्हाला पत्र लिहावं वाटलं. तरी हि मनात जे आहे ते बाहेर येतच नाही. ती माझी कमजोरी म्हणा कि अजून काही. कुणास ठाऊक? 

जवळपास तीन-चार महिने आपण सोबत होतो. भरपूर गोष्टींवर चर्चा झाल्यात. काही नाती निर्माण कराव्या लागत नाहीत. ती होत जातात. नकळत. सर अन तुम्ही त्यातलेच एक. नकळत झालेली भेट हि पुढे कधी वाढत गेली ते कळलचं नाही कधी. ज्या दिवशी मी पंढरपूर सोडलं तो क्षण मी कधीही विसरू शकत नाही. सरांना मी कॉलेज वर सोडलं, पण निघताना जी मनाची घालमेल झाली ती शब्दात नाही उतरवता येत. पूर्ण प्रवास याच विचारात गेला. नकळत सगळ्या गोष्टी मला आठवत गेल्या. ते दहा-बारा तास विचारचक्र सुरु होतं. सगळे चांगले वाईट अनुभव डोळ्यासमोर येऊन गेलेत. घरी पोहोचल्यानंतर कुठं ते बंद झालं. मला यायचं नव्हत. कॉलेज फार चांगल होत असं हि नव्हत. पण तुमच्या सगळ्यांमुळे पंढरपूर सोडायचं नव्हतं. काही गोष्टी आपल्या हातात नसतातच. We are puppets in the hands of God. What else? आजपर्यंत ज्या ज्या गोष्टी मला हव्या होत्या त्या वेळेवर कधी मिळाल्या नाहीच. वेळ गेल्यानंतर ते सगळं माझ्याकडे येत गेलं. पण काय उपयोग. प्रत्येक गोष्टीला उशीर झाला. अजूनही तेच होतंय. तरी मी हार मानलेली नाही. त्यातच आनंद शोधण्याचा प्रयत्न सुरु आहे. एक निर्णय चुकला कि सगळं चुकत जात. माझ्या बाबतीत हि तेच झाल. माझा निर्णय पक्का होता म्हटलं तर तो बौद्धीक होता. पण मन मात्र मानायला तयार नव्हतच. ते मला नेहमी भूतकाळात घेऊन जात. तो प्रवास जड अंतकरणाने च झाला. भावनिक ऋणानुबंध. दुसरं काय. ते सहजासहजी होत नाहीच. 

कुणी आपलं म्हनाव असं शोधून मिळत नसतच कधी. तरी त्या बाबतीत मी नशीबवान म्हणायाल हवं. मी जिथं जिथं गेलो, तिथं तिथं मला आपली मानसं मिळालीच. तुमच्या सोबत घालवलेले ते क्षण कसे विसरू. पैसे नसताना खाल्लेली अंडा भुर्जी हि विसरता येणार नाही. पैसे असल्यानंतर शुभम. किती तो विरोधाभास. पण क्षण जगणं शिकलो. भूतकाळाचा गंध नाही अन भविष्याचा विचार नाही. तेच योग्य होतं. तुमचंते दिल-खुलास व्यक्तिमत्त्व नाहीच विसरता येणार कधी. क्षणार्धात आपलं स करून घेणारं, नाही विसरू शकत. मला पंढरपूर सोडायचं नव्हतच. पण ती वेळेची गरज होती. माझ्यासारख्या सामान्य व्यक्ती ला काही करता येत नव्हत. माझा निर्णय योग्य होताच. अन तो योग्य ठरला हि. सुदैवाने इथ सगळं आहे. पण तुमच्या सारखी मानसं नाहीत. पैसा तर कुठे हि मिळतो. माझ्यासाठी पैसा कमावणं कधी कठीन नव्हतचं. पण माणसाचं काय? ते काय पैश्याने मिळतात? नाहीच ना? बस तीच कमतरता आहे इथ. बाकी काहीच नाही. 

तुमच्यासोबत घालवलेला प्रत्येक क्षण लक्षात राहील. मग तो रायगड दौरा अन तिथलं शून्य नियोजन असो, कि ते तुमचं ते औरंगाबादच प्रकरण, “Why take risk” कि “why to take risk “ यावर ची चर्चा, वेळेवर चंद्रभागेकाठी सुचलेल्या कविता, अन बरंच काही अजून हि तसच टवटवीत आहे आणि राहीन. ऐश्वर्या हॉटेल वर सरांसोबत झालेल्या मैफिली तर अवर्नानियचं. ज्या गोष्टी मी सरांसोबत बोलू शकत नव्हतो ते तुमच्या सोबत शेअर केलं. कारण सरांचं व्यक्तिमत्त्व वेगळ आहे. त्या गोष्टी मी त्यांच्या सोबत बोलू शकत नव्हतोच.त्यात आपण खूप दिवस सोबत राहिलो. मला आलेल्या कित्येक अडचणी तुम्ही अन सरांनी दूर केल्यात. का केल्यात त्याचा मी विचार नाही करत. नाही तरी वेळेवर मदत करणारी लोकं मिळतात कुठ. तसा मी फार लहान आहे तरी तुम्ही फार जुळवून घेतलं. म्हणूच च तुम्हा दोघांचं महत्त्व माझ्या दृष्टीने फार मोठं आहे. ते नाही मला मला शब्दात सांगता येणार. 

तुमचं ते साहित्यिक बोलणं मला नेहमीच आवडलं. म्हटलं तर हेवा पण वाटला. कारण ते सहजासहजी येत नाहीच हे मी चांगल जाणून आहे. ती रूम जिथं आपण राहिलो ती कित्येक घटनांची साक्षीदार आहे आणि राहील. खूप चांगले वाईट अनुभव आलेत. पण त्या रूम मध्ये प्रवेश केल्यापासून सगळं बदलत गेलं. म्हणून त्या निर्जीव वस्तू बद्दल पण आत्मीयता आहे. सर, तुम्ही, अन ती रूम यापलीकडे पंढरपूर नाहीच. पंढरपूर माझ्यासाठी संपलं. सुरुवात अन शेवट एकच. मला रूम स्वच्छ ठेवणं कधी जमल नाही. तुम्ही ते फार आनंदाने केलंत. रूम ची अवस्था काय होत असे ते वेगळ सांगण्याची गरज नाहीच. तसं मला समजुन घेण फार कठीण आहे आणि होतं. पण का कुणास ठाऊक सर अन तुम्ही ते कस केलत. कित्येक वेळा रूमवर झालेल्या पार्ट्या हि नाही विसरता नाही येणार. माझं तसं कुणी नव्हतंच तिथं. सरांनी एक कुटुंब अन मित्र अश्या दोन्ही गोष्टी दिल्यात. त्यात च मला खूप आनंद आहे. आयुष्यात भरपूर लोक येतात अन जातात. पण बोटावर मोजण्या इतकीच लक्षात राहतात. 

अजूनही तुम्हा लोकांना खूप मिस करतो. सोबत पार्टी करण्यायोग्य लोक आढळत नाहीत. तसल्या गप्पा होत नाहीत. म्हटलं तर लोक रसिक नाहीत. जे आपण केलं ते मनापासून केलं. ३०,९०, १२०, सोबत धुराडा इतरांसोबत शक्य नाहीच. कित्येक रात्री अश्या आनंदात गेल्यात. आज त्या रात्रींची आठवण येते. ते क्षण नेहमी आठवतात. मी आलो ते फक्त वेळ जाऊ देण्यासाठी. माझी कुठली महत्त्वाकांक्षा नव्हतीच. त्यामुळे पंढरपूर ला थांबणं शक्यच नव्हत. पण इतक्या लवकर सोडेन असं डोक्यात नव्हतं. माझी काही स्वप्नेही नव्हती तिथ. पण एवढ्या कमी वेळात खूप शिकायला मिळालं. तुम्हा सगळ्या लोकांचा सहवास मिळाला. नकळत शिकत गेलो. आज तेच कामाला येतंय.

शेगाव ला आलो. सुदैवाने चांगल कॉलेज मिळालं. म्हटलं तर अजून एक जुगार यशस्वी ठरला. एक कॉलेज सोडून दुसरीकडे जाण्यात धोका असतोच. मी तो पत्करला. निर्णय योग्य ठरला. नशिबाची साथ म्हटलं तरी हरकत नाही. 

प्रत्येक क्षण आनंदाने घालवण्याचा प्रयत्न करतोय. म्हटलं तर तेच आपल्या हातात आहे. पण पंढरपूर कायम लक्षात राहील. जेव्हा जेव्हा पंढरपूरचा विषय येईल तेव्हा तेव्हा तुम्हा लोकांचा चेहरा समोर येईल. बाकी ना पंढरपूर मध्ये काही लक्षात ठेवण्याजोग आहे ना त्या कॉलेज मध्ये. ते कॉलेज म्हणजे गेमाडपंथियांचा अन हाजी हाजी करणारयाचा भरणा. या व्यतिरिक्त काही लक्षात राहील असं काही नाहीचं. पण त्यामुळे आपली भेट झाली म्हणून ते महत्त्वाचं. अन्यथा काहीच नाही. वेळोवेळी आपण केलेलं सहकार्य नक्कीच लक्षात राहील. आभार मी मानणार नाही, कारण आभार परक्यांचे मानायचे असतात. 

आयुष्य हे वेगळच आहे. पुन्हा कधीतरी भेटू. “माणूस आशेवर जगतो, मग ती आशा कितीही निराधार असो, माणूस स्वप्नांवर जगतो मग ती स्वप्ने कितीही असंभाव्य असोत. “(ययाती ) मनुष्याचं जीवन म्हणजे एका आशेकडून दुसऱ्या आशेकडे चाललेला प्रवास. तेच आपण करतोय. 

पंढरपूर सोडून पंधरवाडा उलटून गेला पण तिथल्या आठवणी काही पाठ सोडेनात. कमी कालावधीत आपली झालेली मानसं 

… चंद्रभागेच वाळवंट … तिथे आमच्या मित्रांनी केलेल्या कविता अन आमचं ते उस्फुर्त प्रोत्साहन आणि दाद याचा तो संगम

… रात्री उशिरापर्यंत चाललेल्या पार्ट्या , रंगणाऱ्या गप्पा , बाजूला रिकाम्या बाटल्यांची रांग…खोलीत पसरलेला धूर …अन 

त्याच्या साथीला जगजित सिंग यांच्या गजल्स …ती वातावरण निर्मिती तर अप्रतिम … सगळीकडे अस्तवस्थ पडलेले कपडे 

… तरी सकाळी लवकर उठून उशीर होऊ नये म्हणून कॉलेज ला जाण्याची लगबग … त्यात आंघोळीला थंड पाणी … निस्तेज 

झालेलं डोकं लगेच ठिकाणावर यायचं … सुट्टी असली कि सोलापूर चे दौरे … त्यांची हि एक वेगळीच कथा …म्हटलं स्वतंत्र 

पुस्तक लिहिता येईल त्यावर … माझे ते ५० १ मानसं sam नं काही सोडली नाहीत …मध्येच मेडीटेशन च प्रकरण खूप 

हसवून गेल … पी एच डी करतोय म्हणून मोठ्या गप्पा करणं पण प्रत्यक्षात काम शुन्य एक वर्ष होऊन पण … दीड -दोन 

वर्ष कसे निघून गेलेत नाही कळले … पुन्हा कधीतरी भेटूयात …अन त्या आठवणींना उजाळा देऊयात …. आयुष्य फार मोठ

 आहे …

खूप दिवसानंतर मराठी मध्ये लिहिण्याचा प्रयत्न केला. खूप काही लिहायचं राहून गेलं. फक्त संदर्भ दिलेत. भावनांना शब्दात पकडण्याच कौशल्य माझाकडे नाही. तुमच्यासारखं बोलणं अन लिहिणं हि नाही जमणार. तरी हा एक प्रयत्न. त्यामुळे पत्रातील उणीवा आपण समजून घ्याल हा विश्वास. हि फक्त सुरुवात. हा पत्रप्रपंच असाच सुरु राहीन हि अपेक्षा.

धन्यवाद. 

आपला, 

सचिन भगत

TURNING INTO PROBLEMS...(FICTION)

She met me when All was well and left me when All was not well. This is how I understood the difference between All is well and All is not well. That taught me how to handle the situations and strengthened my aspirations and ambitions...It was not the end of life. It was the beginning of life without her. It seemed to be difficult in the beginning and became more challenging...the university campus reminded me all the moments that I spent with her...the Old and the Open Canteen...the Department of English...the hotels on the Ferguson road, Sarasbag and many other places that we had visited together troubled me in such a way that I could never visit those places again.

This was the time when everything, that I did, turned into failure…it frustrated me in the beginning but became habitual later on and I started to console myself whenever I got failure. In fact the phase of failure made me enough strong to face the situation and changed me drastically. I saw people raising fingers at my talent…I saw people criticizing me…I saw people commenting my actions and I saw people talking about whatever I was doing. I did nothing except listening to that and observing the things. All those things made me restless…It made me more frustrated...it made to think of myself..it made me to doubt my potential…and more than that it lessened my confidence which I had for a long time in life and from that time it never returned.

It all started when I was dreaming of a bright career ahead. Whatever I dreamt, it never happened. It did hurt me a lot. Nobody could understand the situation I had been going through. A moment came when I stopped dreaming and instead started focusing on the things that I have and neglecting the things that I do not have. I knew that time is the biggest heal. I just wanted to pass the time and to wait for the right time. Destiny…very difficult to understand…It gives you everything when you do not want and it takes everything away from you when you actually need it. ..People again may argue that destiny is our hands…but it is not…For a long time I used to think that I have been controlling my life…actually it was not…It was being controlled…I do not know “WHO” was doing it. There is no specific answer for this. 

Now I think that certain things are important in life. It teaches a lot. It makes us conscious. It makes us understand that:

FAILURE IS NOT THE STEPPING STONE TO SUCCESS. SUCCESS IS ALWAYS THE SUCCESS and FAILURE IS ALWAYS THE FAILURE.

There is no point even if we get success later on. And it may not be the right time. We lose the important things in the process. This is an important lesson that I learnt from failure.

I never understand how the life changes so suddenly and how it takes a different turn only to put you in problems. It may not be a problem but an opportunity for some people.

I do not know how she came in my life when I did not want anybody. She not only came in life but became an important part of my life and at the crucial moment, when I had become habitual of her, she left me with no reasons and I did not ask explanation.

I understood that SUCCESS AND FAILURE cannot be together. They are opposite. And do not try to bring it together.

Sachin Bhagat

असंच काहीतरी......२

एक छोटं आयुष्य अन त्यातले अनेक चढ-उतार. नको वाटतं हे सगळं आता. वाढतं वय आणि वाढत्या जबाबदार्या...कंटाळा आलाय या समीकरणाचा. जगण्याचा आनंद घेण्य ऐवजी त्यातच गुरफटलोय. पावलागणिक नवीन अडचणी उभ्या ठाकतात. एक गुंता सोडवावा तर दुसरा तयार. याच्या बाहेर पडण्याची इच्छा असून सुद्धा काही करू शकत नाही. शिकत असताना वाटायचं कि शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर काही तरी कमवायला लागल्यानंतर व्यवस्थित होईल सगळं. पण तसं काहीच होत नाही. या उलट असंख्य नवीन प्रश्न निर्माण होतात. आणि ते सोडवता सोडवता नाकी नऊ येतात. किती दिवसांपासून घर बांधायचं अस ठरवलं. पैसे येतात आणि जातात. पण नियोजन काही जमेना. प्रत्येकाचं एक स्वप्नं असतं आपलं एक घर असावं. पण कदाचित ते स्वप्नं च राहील कित्येक दिवस. सध्या तरी ते दृष्टीक्षेपात नाही. आर्थिकदृष्ट्या सध्यातरी ते शक्य नाही. कर्ज घ्यावं म्हटलं तर बँक वाले उभे पण करत नाहीत. 

सगळ्या बँका फिरून झाल्यात. शेवटी तो प्रयत्न हि असफल. ग्रामीण भागात लोक सावकाराकडून कर्ज का घेतात त्या प्रश्नाचं उत्तर या निमित्ताने मिळालं. आपले प्रश्न आपलेच असतात. त्याचं उत्तर आपल्याकडेच असते पण तरी आपण ते दुसरीकडे शोधात असतो. कुठली आशा असते कुणास ठाऊक. जर आयुष्य असंच असेल तर ते नको आहे मला. माझ्या आयुष्याच्या कल्पना खूप वेगळ्या होत्या. पण त्यांचा आणि वास्तव स्थितीचा कुठलाही संबंध नाही. दोन्ही गोष्टी दोन टोकाला. आणि मी कुठेतरी भटकतोय या दोन टोकांमध्ये. टोलवा टोलव आहे सगळं. आयुष्याने अनुभवापलीकडे काही दिलं नाही. प्रत्येकजण स्वतःच्या जीवनात मग्न झालाय. बाहेर काय सुरु आहे कुणालाच माहित नाही.

एका वेळी वेगवेगळ्या पातळ्यांवर लढण म्हणजे तारेवरची कसरत. पैसा कमावणे फार सोपे आहे पण त्याचं नियोजन आणि बचत प्रचंड कठीण आहे. वेगळ काहीतरी करायचं होतं मला. पण त्या विचारात मीच वेगळा होऊन गेलो. आता भूतकाळात ला मी अन आताचा मी.....कुठलाही संबंध नाही. स्वतःची च दोन प्रतिमा समोर येतात. आणि मी नेमका कुठला याचं उत्तर मला सापडत नाही.

अस्तित्ववाद म्हणजे काय ते पुस्तकं वाचून फक्त व्याख्याच कळल्या. पण आता तो कळायला लागलाय. निझे, सार्त्र ने आणि इतर अनेक विचारवंतानी ती संकल्पना का मांडली असेल ते कळायला लागलय. आपल्याय वाटतं आपण स्वतंत्र आहोत पण नाहीच. आपण गुलाम आहोत आपण  या समाजाचे. आपण तेच करतो जे समाजाला हवं आहे. त्या विरोधात आपण जायचे धाडस करत नाही. अन्यथा कित्येक प्रश्न सुटू शकतात. 

एक प्रसंग जो कधी विसरता येणार नाही......(काल्पनिक)

आज त्या गोष्टीला जवळपास नऊ वर्ष झालीत. विसरून गेलो होतो ते सगळं. २००३ साली मी जळगाव ला गेलो पदवी पूर्ण करण्यासाठी. सगळं नवीन होतं. पहिल्यांदाच वसतिगृहात राहत होतो. स्वतंत्र असल्याचा भास व्हायला लागला होता. वाटेल तेव्हा झोपायचं नि वाटेल तेव्हा उठायचं. सगळ कसं छान चाललं होतं. नवीन मित्र-मैत्रिणी मध्ये वेळ निघून चालला होता. पहिलं वर्ष कसं संपलं ते नाही कळल. खरं तर कळण्याचा कधी प्रयत्न नाही केला. सगळ्या गोष्टी व्यवस्थित सुरु होत्या. आनंदात जगणं सुरु होतं. जळगाव या शहरानं खूप काही दिलं. बरेच चांगले वाईट प्रसंग हि दिलेत. पण जीवनाचा एक भाग म्हणून मी ते सोडून हि दिलेत.

दुसर्या वर्षाला सुरुवात झाली होती. काही नवीन चेहरे वर्गात दिसायला लागले होते. नवीन प्रवेश घेतलेला त्यांनी एम जे कॉलेज मध्ये. पहिलं वर्ष दुसर्या कुठल्यातरी कॉलेज मध्ये केलं असेल. या चेहऱ्यामध्ये एक चेहरा माझ्या कायम लक्षात राहिला. तसं तिची नि माझी ओळख नव्हतीच. मग काय सुरु झाला तिचा विचार. माहित नाही पण तिचं ते वावरणं मला भावून गेलं. दिवसांमागून दिवस जात राहिले. माझी झोप हि कुठतरी हरवली होती. काही पण करून तिच्याशी बोलायचं होतं. पण तशी संधी ती येऊ देतच नव्हती. दोघांचे विषय हि वेगळे होते. माझी अस्वस्थता वाढत चालली होती.

मला आजही तो दिवस आठवतो जेव्हा तिच्याशी माझं पहिल्यांदा बोलणं झालं. १४ जानेवारी २००५. मकर संक्रांतीच निमित्ता न आमच बोलणं झालं. तिथून खरी सुरुवात झाली. भेटी वाढल्या होत्या. काहीतरी निमित्त काढून मी बोलण्याचं प्रयत्न करत होतो. माझ्यासाठी ते नवीन होत. नेहमी सगळे तास करणारा मी वर्गात कमी आणि बाहेरच जास्त राहत होतो. ती कधी येते नि कधी जाते. पाठलाग करून कुठ राहते सगळी माहिती तयार होती माझ्याकडे. मला तिच्याशिवाय करमत नव्हतं कॉलेजला. ज्या दिवशी ती यायची नाही तो दिवस माझ्यासाठी निराशेचा होतं. तिला पाहिल्याशिवाय मनाला शांती मिळत नव्हती. या चक्रात अभ्यास बाजूला पडला होतं. ध्येय तर विसरलो होतो. सगळं कळून पण वळत नव्हतं.

असंच एके दिवशी ती ११ वाजता कॉलेजला आली. मी वाट पाहत होतोच. हि वेळ म्हणजे तास संपलेले असायचे. थोडं फार बोलणं झाल्यानंतर मी तिला म्हटलं “चल, चहा घेऊया बाहेर”. ती हो म्हटली. तो आंनद शब्दात सांगता येणार नाही. आणि तसा आनंद परत कधी माझ्या आयुष्यात आला नाही. तास-दोन-तास गप्पा झाल्या. नंतर ती निघून गेली. पण मी मात्र तिथेच होतो. सगळे प्रसंग पुन्हा पुन्हा आठवत होतो. तो दिवस फार आनंदात गेला. पण हे किती दिवस चालणार. एके दिवशी सांगूनच टाकूया म्हटलं तिला. पण ते काही जमलं नाही. म्हटलं तर आम्ही रोजच भेटत होतो. पण तिला मला तू खूप आवडते अस सांगायची हिम्मत कधी झाली नाही.

तिच्या प्रेमात तीन वर्ष कसे संपलेत हे समजण्याआधीच मी जळगाव सोडण्याचा निर्णय घेतला. पुणे विद्यापीठात प्रवेश मिळाल्यानंतर तिला जाण्याआधी एकदा भेटलो. खूप गप्पा केल्या. ती बोलत होती नि मी ऐकत होतो. स्थळ होतं “पपिलोन”. ती आमची शेवटची भेट. परत तिला कधी पाहण्याचा योग आला नाही. प्रेम मनात राहून गेलं. पुण्यात गेल्यानंतर काही काळ संपर्क होता पण तो हि नंतर बंद झाला. आजही तिचा तो निरागस चेहरा आठवला कि अस्वस्थ होतो. तीची ती शेवटची भेट मी कधीही विसरू शकत नाही. तिचं ते शेवटचं वाक्य “तुला काहीतरी सांगायचं आहे पण तू नेट-सेट पास झाल्यानंतरच सांगेन”. दुर्दैवाने मला पास व्हायला तीन-चार वर्ष लागलीत. मध्यंतरी तिचं लग्न झालं असं कळाल. सगळी आशा संपली. काय सांगायचं होत तिला हा प्रश्न अजून हि त्रास देतो मला. तीही माझ्या प्रेमात होती का? तेच तिला सांगायचं होत का? कुणास ठाऊक.  हे नाही तर काय सांगणार होती ती. मला कधी कळलंच नाही. आज हि तो प्रश्न मनाला सतावतो. आजही तिची खूप आठवण येते. खूप विसरण्याच्या प्रयत्न केला. पण जेवढा जास्त प्रयत्न केला तेवढी तिची जास्त आठवण येत राहिली. तिच्यासोबत घालवलेले सगळे क्षण आठवतात.

तिला पाहण्यासाठी किती वेळा ओमकारेश्वर च्या मंदिरावर गेलो. प्रत्येक सोमवार ला ती तिथं यायची. फक्त तिला पाहण्यासाठी हा खटाटोप चालायचा. आयष्यात खूप वेळा प्रेम झालं पण तिची जागा कुणी घेऊ शकलं नाही. प्रत्येक गर्ल फ्रेंड मध्ये मी तिलाच शोधायचो. त्यामुळे कुठलंच प्रेम चार-पाच महिन्यांच्या पलीकडे गेलं नाही. मला हि त्याचं कधी काही वाटलं नाही. तिला पाहण्याची आजही इच्छा आहे फक्त एकदा. ती कुठं आहे माहित नाही आणि मी जाणून घेण्याचा प्रयत्न हि केला नाही. तरी पण ती कुठंतरी भेटेल या आशेवर जगतोय. फक्त तिला बघायचं आहे एकदा डोळेभरून.  बाकी काही नाही.

खूप वेळा वाटलं माझंच चुकलं. मी तिला सांगायला हवं होतं. पण मला गमवायचं नव्हतं तिला माझ्या आयुष्यातून या भीतीनं मी कधी काही बोललो नाही. कित्येक कठीण प्रसंगी तिनं मला साथ दिली. हक्कासारखं बोलतं होती. रागवत होती, पण काही क्षणापुरतं. तिच्या चेहऱ्यावरचे ते भाव अजून मनातनं जात नाहीत. तिला विसरू शकत नाही पण विसरावं लागणार हे सुद्धा तेवढं च सत्य. काय होईल ते माहित नाही. पण माझं तिच्यावर प्रेम होतं ,आहे आणि राहणार. ती माझ्या आयुष्याचा एक भाग आहे. तिच्यामुळे कठीण वाटणार्या कित्येक गोष्टी सोप्या झाल्या. मला यशस्वी व्हायचं होतं ते फक्त तिच्यासाठी. आज सगळं आहे पण ती नाही. तिला अपेक्षित असलेलं मी मिळवलं आहे हे सांगायला हि ती जवळ नाही. वाईट वाटत ते याचं. जळगाव ला गेल्यानंतर आजही आम्ही जिथं भेटायचं तिथं जातोच. नकळत भूतकाळात जातो. ती सगळी दृश्य नजरेसमोर येतात आणि मनात भावनांची गर्दी होते. जळगाव साठी आत्मीयता आहे ती तिच्यामुळे. तिला खूप शोधून झालं फेसबुक वर पण नाही सापडली. किती वेळा शोधलं. पण नाही सापडली. तरी पण आशा अजूनही आहे कधीतरी सापडेल. एकदातरी तिच्याशी बोलतं येईल. मी वाट पाहीन तिची शेवटच्या क्षणापर्यंत.  

-सचिन भगत 

नवीन वर्ष, नवीन अनुभव...

गेल्या एक दोन दिवसात बरेच एस एम एस आलेत. दूर-दूर च्या लोकांचे. हो दूरचेच कारण जवळचं खरं तर कुणी नसतंच आपल्या आयुष्यात. असतो तो फक्त भास. कारण जवळच्या लोकांना औपचारिकता पाळायची गरज नसतेच. तेव्हा जाणीव झाली कि वर्ष संपतंय. तोपर्यंत काही डोक्यात आलं नाही. नाही तरी आजकाल कुणी एस एम एस करत नाहितच. वेळ कुठं आहे आपल्याकडे असल्या फालतू गोष्टींसाठी. 

एक काळ होता खूप एस एम एस यायचे...फोन करणारे पण खूप. आजकाल आई वडील सोडले तर कुणाच फोन नसतो कधी. अन आपण केला तरी लोक उचलत नाहीत हा अनुभव. का झालं असं. परिस्थिती बदलली. सगळे आपल्या पुढे निघून गेलेत अन आपण मात्र तिथच भटकतोय. उगवत्या सूर्याला नमस्कार करण्याची आपली रीत. अशा कितीकारी गोष्टी मनात घोळत राहतात. 

कळायला लागलं तेव्हापासून कित्येक स्वप्नं पाहिलीत नवीन वर्षाच्या पूर्वसंध्येला पण ती काही प्रत्यक्षात आली नाहीच. म्हणून स्वप्नं नकोतच आपल्या आयुष्यात या विचारावर येऊन ठेपलो. तेव्हा कुठं आयुष्य जगायचं समाधान वाटलं. नाही तर तो स्वप्नांचा उद्योग अन त्यामागून येणारा मानसिक त्रास. जो कुणाला कळत नाही. हानी होते ती आपलीच. फक्त प्रत्येक क्षण जगायचं कुठल्याही स्वप्नांशिवाय असं ध्येय ठरवलं काही वर्षांपासून. तेव्हा कुठं आयुष्याला स्थिरतेचा भास झाला. नाहीतर पाठलाग सुरूच होता स्वप्नांचा कुठल्याही पुर्ततेशिवाय.

२०१३ संपल खरं पण काही प्रश्न अन्नुत्तरीत ठेवूनच. अजूनही त्या उत्तरांच्या शोधात आहे. नवीन वर्ष सुरु झालं म्हणून नवीन काही आयुष्यात घडते असं नाहीच. आयुष्य तेच असते अन तसच राहते अन आपण हि तेच. फार फरक पडत नाही. फक्त आपण मनाची समजूत करून घेत असतो नवीन काहीतरी होत असल्याचा. नवीन संकल्प करायचे ते फक्त पूर्ण न होण्यासाठीच. आज केलेल्या संकल्पांचा दुसर्या दिवशी विसर पडतो. तरी आपण ते काही सोडत नाही. मानवी मन नाहीतरी भरकटलेल असतच नेहमी.

अशी कित्येक नवीन वर्ष येऊन गेलीत म्हणून काही घडलं असेल वेगळ असं नाहीच आयुष्यात. मग नवीन वर्ष लागल म्हणून आनंद मानण्यासारख काही उरलंय वाटत नाही. फार फार तर ओळखी-अनोळखी व्यक्तींचे संदेश एक दोन दिवस आधीच येतात कारण जास्त पैसे पडतात ना त्या दिवशी म्हणून. या औपचारीकतेशिवाय वेगळ काही नसते. कुणी HAPPY NEW YEAR म्हटलं म्हणून वर्ष आनंदात जात नाही. तरी आपण ते पाळतो. कशासाठी आणि का याची उत्तरे आपल्याकडे कधी नसतातच. 

अस्थिरतेतून स्थिरतेकडे जाण्याचा प्रयत्न सुरु असतो नेहमी. त्याला किती वर्ष लागतील ते सांगता येत नाही. पण आशा असतेच मनात. ती कधी आपला पाठलाग सोडत नाही. एक संदेश पाठवला म्हणजे झालं असं वाटतं आपल्याला. हल्ली आपण एवढे मग्न झालोय कि तंत्रज्ञानाच्या जगात आपल्याला संपर्क करायला हि वेळ नाही. तंत्रज्ञानानं जेवढं जग जवळ आणलं तेवढं किंवा त्यापेक्षा कित्येक पटीन मना-मनांमध्ये अंतर निर्माण झालंय. हि आपली शोकांतिका म्हणावी कि काय? हे जेव्हा बदलेल तेव्हा नवीन काहीतरी घडेल. अन्यथा वर्ष येतील हि अन तसेच निघून जातीलही. त्यात आनंद मानण्यासारख काही नाही. 

-सचिन भगत

भरकटलेली यूजीसी, मस्तवाल संस्थाचालक अन त्रस्त विद्यार्थी...

एकेकाळी नेट सेट उत्तीर्ण म्हणजे हमखास नोकरी. हे समीकरण आता दुरापास्त होत चाललं आहे किंबहुना झालंय असं म्हणायला हरकत नाही. यूजीसी ने २०१० पासून परीक्षेचं स्वरूप बदललं आणि एक दीड टक्क्यांवर असलेला निकाल आता दहा टक्क्यांच्या पुढे गेला. परिणाम व्हायचा तो झाला. नेट सेट उत्तीर्ण असलेल्या विद्यार्थ्यांची संख्या प्रचंड वाढली. आज अशी परिस्थिती आहे कि एका जागेसाठी शंभर पेक्षा जास्त अर्ज येतात. किंचित संस्था वगळल्या तर सगळ्या संस्था पैसे घेतात. एका जागेसाठी वीस लाखांपेक्षा जास्त पैसे मोजावे लागत आहेत.देणारे देतात पण सामान्य विद्यार्थ्यांचे काय. गुणवत्ता असून बेरोजगार राहण्याची वेळ आलीय. पैसे देण्याची ऐपत नसणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी काय करायचं . गुणवत्तेला कोण विचारतं. दुर्दैवाने यावर ना यूजीसी विचार करते ना विद्यार्थी संघटना. नको त्या प्रश्नांवर आंदोलन करणाऱ्या विद्यार्थी संघटना आता मूक गिळून गप्प आहेत. संस्था चालकांसाठी तर हे परीक्षेचं स्वरूप सोन्याची अंडी देणार कोंबड ठरलाय.

नेट सेट उत्तीर्ण होऊन पण विद्यार्थी दारोदार भटकत आहेत. त्यांना कुणी वाली नाही. खर तर हे जग सामान्य विद्यार्थ्यांसाठी नाहीच. त्यांच्यासाठी सगळ्या गोष्टी कठीण होत चालल्या आहेत. उच्च शिक्षित असून पण बेरोजगार अन नोकरी मिळणेही दुरापास्त. सध्याची स्थिती पाहता परीक्षेचं स्वरूप बदलणं आवश्यक आहे.नाहीतर डीएड-बीएड सारख व्हायला वेळ नाही लागणार. अजूनही वेळ गेलेली नाही. यूजीसी ने युपीएससी च अनुकरण करायला हरकत नाही. केंद्रीय भरती पद्धत लागू करायला हवी. जेवढ्या जागा तेवढे उत्तीर्ण करणे गरजेचे झाले आहे. संस्था चालकांना चाप लावायला हवाच. सरकार पगार देते तर संस्था चालकांचा हस्तक्षेप नकोच. पण सरकार पुढाकार घेत नाही. घेणार हि कसे. सगळ्या संस्था त्यांच्याच आहेत. 

-सचिन भगत

असंच काहीतरी......

खूप दिवसांनी काहीतरी लिहायला घेतलंय. म्हटलं तर कुठलाही विषय माझ्याकडे नाही. तरीपण काहीतरी कागदावर उतरवण्याचा प्रयत्न केला. शिकत असताना आपण खूप स्वप्न रंगवली. तासनतास चर्चा झाल्यात. पण त्यापैकी कुठल्याही स्वप्नावर आजगायत काम सुरु केलेलं नाही. कारणे अनेक असतील. ती तर नेहमी असतात. पण असं मर्यादित जीवन अपेक्षित नव्हत केल कधी. आपण आपलं जीवन बंदिस्त केलंय एका परिघात. त्यातून बाहेर पडण्याची गरज आहे आता. किती दिवस मी आणि माझं कुटुंब या संकल्पनेत जगणार आहोत आपण.हे तर कधी ठरवलं नव्हतं आपण.

मी स्वप्नं पाहणं सोडून दिलंय आता. वास्तवात जगण्याची सवय करून घेतलीय. स्वप्नांवर नाही जगता येत हे पण कळून चुकलंय आता. बारा वर्षाच्या बाहेरच्या जगात खूप काही अनुभवलं. आताकुठलाही अनुभव घ्यायची इच्छा उरली नाही. जीवन पण कस असतं. किती स्वप्नं दाखवतं पण प्रत्यक्षात काहीच येत नाही. मृगजळ आहे सगळं. आता त्यामागे लागण्यात अर्थ नाही म्हणून काहीतरी विधायक करावं म्हणतोय. काय ते निश्चित नाही. पण विचार केल्यावर काहीतरी निघेन. आयुष्य थांबल्यासारखं झालंय आजकाल. प्रत्येक दिवस येतो नि जातो. आजकाल फक्त महिना कधी संपतो नि पगार कधी हातात पडतो एवढच काय ते सुरु आहे. पगार आणि आपण. एक अदृध नातं निर्माण झालंय. पैसा आपल्याकडे येतो कि आपण पैश्यामागे धावतो काहीच कळत नाही. हेच का ते आयुष्य ज्याची आपण वाट पाहत होतो कित्येक काळापासून. माझ्याकडे उत्तर निश्चितच नाही. अन कुनाकडे असेल असंही नाही. असलंच तर कुणी स्वीकारेल हि शाश्वती नाही.

आसपास सगळं बदललं आहे. आजकाल कुणाला भेटावं असं कुणी नाहीच. जीवनातला प्रत्येक क्षण अविस्मरणीय आहे. प्रत्येकाला असे अनुभव मिळतीलच असे नाही. अनुभवांनी कधी पाठलाग सोडला नाही. भटकत असताना व्यक्ती तितक्या प्रवृत्ती या वाक्याचा पुरेपूर अनुभव आला.जग बदलत गेलं. आसपास चे सगळे बदललेत पण मी मात्र अजूनही हि तसाच आहे. मूळ स्वभावात फार काही बदल झाला नाही. आतातर होणे पण नाही. मी खूप काही करेन असं मला नेहमी वाटायचं. सारं काही फक्त वाटलंच. प्रत्यक्षात येण्याआधीच सगळं अचानक नाहीसं झाल. कि मी नाहीसं केलं. माहित नाही.

जीवन जगणं सोपं झालंय भूतकाळाच्या तुलनेत. म्हणून प्रश्न संपलेत, अडचणी संपल्यात असंही नाही.पण ती मजा नाही येत जगण्यात. सगळं तेच तेच होऊन बसलय.लोकांचे प्रश्न ठरलेले अन आपली उत्तरे हि ठरलेली.नवीन असं काही घडत नाही. घडवण्याची ती उर्मी हि नष्ट झाली. दोन वेळेस च्या जेवणाचा प्रश्न मिटला कि व्यक्ती काही करत नाही. तसंच काही माझं झालंय.कदाचित माझी मानसिकता बदलली असेल काळाच्या ओघात.

आता शांतता हवी आहे. पण ती मिळेना शी झाली. कधीकधी हे सगळं सोडून दूर जावं म्हणतो. नको त्या अपेक्षा, नको तो संसार, अन नको ते मानवी जीवन जे फक्त पावलागणिक त्रास देतं. यासगळ्यापासून सुटका करावीशी वाटते. पण पुन्हा प्रश्न तोच अन उत्तर हि तेच. नुसतं वाटून उपयोग नाही. खरं तर उपयोगासाठी करायचं नसतंच काही. मग काय चाललंय हे. फक्त लिखाण कि मनातलं द्वंद कि अजून काही. का मनाची अस्थिरता. शेवटी मनाची घालमेल का होत असते नेहमी? आपण स्वतःला का शोधत असतो नेहमी? 

जीवन न उलगडणारं कोडं आहे. ते उलगडण्याचा निरर्थक प्रयत्न सुरु आहे. नेमकं आपल्याला काय हवं आहे. काही कळत नाही. पण काहीतरी हवं आहे. म्हणून हि सगळी खटाटोप सुरु आहे. आपण नेहमी उत्तरांच्या शोधात असतो. सोप्या गोष्टी हि कठीण करतो. सगळं आसपास असून पण नसल्यासारखं जाणवतं नेहमी. हे माझ्या बाबतीत कि प्रत्येकाच्या च. कुणास ठाऊक काय चाललंय ते. लहान असताना लवकर मोठं व्हावसं वाटतं. मोठं झाल्यावर मात्र लहानपण च चांगलं होत हि जाणीव त्रस्त करते नेहमी. आपण नेहमी धावत असतो कशाच्या तरी मागे. मिळालं तरी धावणं मात्र थांबत नाही. मग आपण धावतोच कशाला सगळं माहित असून. निष्फळ आहे सगळं. तरी त्यात अर्थ शोधण्याचा प्रयत्न सुरु असतो आपला.

आपल्याला वाटतं आपण स्वतंत्र आहोत. पण नाही. आपण स्वतंत्र नाहीच. आपण गुलाम आहोत. आपण तेच करतो जे इतरांना हवं असतं. आपण तसचं वागतो जे समाजाला अपेक्षित असतं. या पलीकडे आपण जात नाही. सगळे हेच करतात. मग कुठलं स्वातंत्र्य आहे आपल्याला. तरी आपण स्वतंत्र असल्याचा आविर्भाव आणतो नेहमी. कोण कुणाला फसवतं. आपण आपल्याला कि कुणी आपल्याला. भरकटत राहतो आपण अशा अनेक प्रश्नांभोवती. उत्त्तर नाही मिळालं तरी जगणं सुरूच असते. ते थांबतच नाही. अन आपण हि थांबत नाही. आपण शोध घेत असतो एका गोष्टीचा जी आपल्याला समाधान देईल. पण असं काही सापडतच नाही. तरी शोध मात्र सुरु असतोच अविरत. स्वतःला शोधताना आपण हरवून बसतो जे आपल्याकडे आहे. मग जे हरवलं त्याचाही शोध सुरु होतो. हे चक्र सुरु असतं सातत्याने. आपण मागे वळून कधी पाहत नाही. वर्तमानात काय आहे त्याकडे हि कधी लक्ष नसते आपलं. आपण नेहमी भविष्याचा विचार करत राहतो अन वर्तमान गमावून बसतो. अन हे कधी लक्षात येतच नाही. वेळपण कुठ असतो आपल्याकडे काय होतंय त्याचा विचार करायला. सगळं काही सुटेल पण माणसाची मिळवण्याची हाव काही केल्या सुटत नाही. आहे त्यात समाधान मानण्याची आपली नैसर्गिक प्रवृत्ती. ती फक्त दाखवण्यासाठी. खरं तर आपण समाधानी कधी नसतोच.

जगण्यासाठी धडपड सुरु आहे. ती हि संपेल कधीतरी. मग शांतपणे बसून हे सगळं आठवून वेळ घालवावा लागेल. म्हणून थांबतो. पण अनुभव थांबणार नाहीत. अधून मधून ते सुरूच राहील मग मी कितीही मग्न का असेना कामात. 

-सचिन भगत

पुणे विद्यापीठातील काही आठवणी........भाग 4

एक दोन दिवसांपूर्वी एक मित्र शेगाव ला माझ्याकडे आला. आम्ही सोबत शिकलेलो असल्याने खूप गप्पा रंगल्या. रात्री दीड-दोन वाजेपर्यंत आम्ही गप्पा करत होतो. विद्यापीठातल्या कित्येक प्रसंगांवर नि घटनांवर आम्ही चर्चा केली. मग त्याने मला विचारलं कि पुणे विद्यापीठातला तुला कुठला प्रसंग नेहमी आठवतो? मी थोडा वेळ थांबलो. मग त्याला सांगायला सुरुवात केली.

विद्यापीठात असताना कमवा आणि शिका योजनेत काम करून काही पैसे मिळायचे. महिन्याचा खर्च तर निघून जायचा. पण अभ्यास होत नाही म्हणून मी दुसर्या वर्षाला असताना ते काम सोडलं आणि फक्त अभ्यासावर लक्ष केंद्रित करायचं ठरवलं. तेव्हापासून पैशाची कमतरता निर्माण झाली. मी पैसे उसने घेऊन कसतरी भागवत होतो. पण पैसे वेळेवर मिळत नव्हते. कधी कधी तर कित्येक दिवस एक रुपया हि खिशात नसायचा. डबेवाल्या चे पैसे दोन तीन महिने देणे शक्य होत नव्हते. त्यामुळे अनेक प्रश्न निर्माण झाले. पैसे नसतील तर अभ्यासात मन लागत नव्हत.

एकदा काय झालं कि रात्री डबेवाला आलाच नाही. माझ्याकडे पैसे नव्हते जेवणासाठी. कुणी देईल असंही नव्हतं कारण आधीच त्यांच्याकडून पैसे घेतलेले होते. म्हणून अभ्यास सोडून मी रूम ला जाऊन झोपलो. भूक खूप लागली होती पण उपाशी झोपण्याचा प्रयत्न सुरु होता. खूप वेळ झोप लागली नाही. सकाळी खूप लवकर जाग आली. रात्री जेवण केलेलं नसल्याने पोटात कावळे ओरडत होते. नाश्ता करण्याइतके पैसे पण नव्हते. भूक अनावर झाली होती. आंघोळ करून सरळ गेट च्या बाहेर आलो. समोर एका ठिकाणी खूप मुलं नाश्ता करत होती. पैसे तर नाही पण खायचं तर आहे. थोडा वेळ विचार करत पीएमटी बस stop वर बसलो. शेवटी सरळ रस्ता ओलांडला नि समोर गेलो. एक पोहे घेतले आणि खायला सुरुवात केली. पैसे कुठून द्यायचे हा प्रश्न होताच. पोहे तर खाऊन झाले. खूप गर्दी असल्याने त्या stall मालकाचं पण माझ्याकडे काही लक्ष नव्हतं. म्हणून हळू च तिथून काढता पाय घेतला ते नीट रूम ला जाऊन धडकलो. म्हणजे माणूस काय करू शकतो भूक लागल्यावर त्याचा प्रत्यय आला. प्रश्न फक्त दहा रुपयांचा होता पण ते हि माझ्याकडे नव्हते. हे इथेच संपलं नाही तर विद्यापीठातील ओपन कॅन्टीन ला पण पैसे न देतच दोन-तीन वेळा नाश्ता केला. हे करत असताना फार वाईट वाटलं. तरी पण मी ते करत गेलो. हे मला बदलायचं आहे या आशेवर मी जगत गेलो. आज पैसा आहे पण खाण्याची ती इच्छा नाही. पैसे खिशात असल्यानंतर कधीच भूक लागत नाही.

आजही हे प्रसंग आठवतात. हसायला येतं कधी कधी. पण ती परिस्थिती तशी होती. कुणाला फसवणं हा उद्देश नव्हताच कधी. नाईलाजास्तव हे करावं लागलं. माणूस परिस्थितीचा गुलाम असतो. असं माझ्याबाबतीत झालं असं नाही. असे अनेक आहेत. फक्त कुणी सांगत नाही. आणि मला असल्या गोष्टी सांगण्याचा भारी शोक. जे आपण केलं ते सांगण्यात कसली लाज. लाज असतीच तर असल्या गोष्टी केल्याचं नसत्या. करायला लाज वाटली नाही तर सांगायला कुठली आली लाज.

सगळं ऐकल्यानंतर आम्ही खूप हसलो. ते खरंच हसणं होतं कि चेहऱ्यावर चे भाव लपवण्याचा प्रयत्न होता याबद्दल मी साशंक आहे. यानंतर मात्र आम्ही फार काही बोललो नाही. अतिशय आनंदात सुरु झालेल्या आमच्या गप्पांना वेगळी वास्तवतेची किनार मिळाली होती. ते स्पष्ट जाणवत होतं. आणि असंच गंभीर होऊन आम्ही कधी झोपलो ते कळाल नाही. हा प्रसंग सांगावा कि नाही या विचारात मी होतो. पण खरं सांगण्याचा प्रयत्न केला. आजपर्यंत मला माहित असलेलं प्रसंग गुपित राहिलं नव्हतं. आज हि ती परिस्थिती आठवली कि मन स्तब्ध होतं. मनाची ती घालमेल. चुकीचं करताना सापडलो तर किती अपमान होईल असे वेगवेगळे विचार आणि तरीही आपण तशी कृती करायला धजावतो. आहे ना कोडं. जे कधी सोडवता येत नाही. ते फक्त कोडं बनून राहते. मलाही ते कोडं सोडवायचं नाही. भरपूर गोष्टी करायच्या आहेत. मागचं सगळं विसरून पुढे जायचं आहे. जन्माला घालताना निसर्गाने विसरण्याची कला द्यायला हवी होती. कमीत कमी आनंदाने जगता आलं असतं. कारण आठवणी पाठ सोडत नाही. जेवढं विसरण्याचा प्रयत्न करावा तेवढं जास्त आठवतो. कदाचित यालाच जीवन म्हणतात.

पुणे विद्यापीठातील काही आठवणी....भाग 3

पाच-सहा वर्षांच्या कालावधीत पुणे विध्यापिठात अनेक अडचणींचा सामना करावा लागला. काही गोष्टी अंगाशी आल्या पण सुदैवाने त्यातून सहीसलामत बाहेर पडलो. पुणे विद्यापीठ म्हणजे विद्येचं माहेरघरच नाही तर आंदोलनांच पण. मी त्यात पडणार नाही असं होणार नव्हतंच. तिथे असताना प्रत्येक आंदोलनात भाग घेतला. त्यातून खूप गोष्टी शिकायला मिळाल्या. पण सगळीच आंदोलन योग्य असतात असं नाही. काही चुकीची आंदोलन पण पाहायला मिळाली. कमवा आणि शिका संदर्भात झालेलं आंदोलन त्याचं उत्कृष्ट उदाहरण म्हणता येईल. राज्यशास्त्र विभागाच्या विद्यार्थ्यांनी केलेलं ते आंदोलन. पूर्णपणे चुकीच होत. पण मागे हटतील ते राज्याशास्राचे विद्यार्थी कसले. आधीच त्यांना असं वाटायचं कि सगळं त्यानांच कळते. विषय कुठलाही असो त्यात ते पारंगत असल्याचा त्यांचा भास. प्रत्येक जन स्वतःला राजकारणाचा विश्लेषक समजायचा. काही अपवाद आहेत. दुर्दैवाने त्याचं त्याचं ते आंदोलन यशस्वी झालं होतं. यात काही शहाण्या पत्रकार मंडळीनीही खूप प्रसिद्धी दिली या प्रकरणाला. ते पण त्याचं विभागातून शिकून पुढे वृत्तपत्रपदविका करून पत्रकार झाले होते. त्यामुळे खरं काय नि खोटं काय कुणीही जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला नाही. असो. झालं गेलं गंगेला मिळालं.

मी विद्यापीठात गेल्यानंतर कॅन्टीन संदर्भात झालेल्या आंदोलनात सहभाग घेतला. त्यात ओपन कॅन्टीन ची थोडी तोडफोड पण केली. मॉब असल्यावर काही पण करता येतं. तिथून मग असल्या निरर्थक भानगडीमध्ये पडणे हा माझा हक्कच झाला. मग ते एम फिल स्टायपेंड, होस्टेल च आंदोलन असो कि अजून काही. सहभाग सुरूच राहिला ते एक प्रकरण अंगाशी येईपर्यंत.

ते झालं असं कि एकदा मी एम फिल ला असताना पाच नंबरच्या वसतिगृहात राहायचो. रात्रीचे एक-दीड वाजले असतील. एका जुनिअर चा फोन आला कि कुणीतरी आजारी आहे. हेल्थ सेंटर ला आलोय पण डॉक्टर काही प्रतिसाद देत नव्हता. मग काय आम्ही दोन तीन मित्र हेल्थ सेंटर ला गेलो. दरवाजा ठोकून पाहिला, फोन करून पाहिला, आवाज देऊन झालं पण डॉक्टर काही बाहेर येत नव्हता. मग मी दगड भिरकावून काच फोडली. क्षणार्धात डॉक्टर आपल्या पत्नीसह बाहेर आला. फार रागात होते ते. भरपूर तोंड सुख घेतलं त्यांनी माझ्यावर. सेक्युरिटी तेथे होताच. कारवाई करा म्हणत होतं. काही वेळानंतर अजून दोन-तीन सेक्युरिटी आले. डॉक्टर महाशय माफी मग असं म्हणत होते नि नुकसान भरपाई मागत होते. मी नाही म्हटलो. मी माफी मागितली नाही. कारण आई-वडिलांनी मला माफी मागायला कधी शिकवलं नाही किंवा शिकवलं असेल मी ते लक्षात ठेवलं नसेल. माफी मागितली असती नि भरपाई दिली असती तर पुढची प्रक्रिया टळली असती कदाचित. पण माज जास्त होता माझ्यात. केलेल्या कृत्याचा मला पश्चाताप नव्हता. 

मला चिंता होती पुढे काय होणार त्याची. तसं पाहिलं तर माझ्यापुढे पर्याय होता. बाईक असल्याने बाहेर हॉस्पिटल ला जान शक्य होतं. पण कुणाच्याच डोक्यात आलं नाही. कारण विद्यापीठ म्हणजे आपल्या बापाचीच मालमत्ता असं प्रत्येकाचा समज. मी पण त्यातलाच एक. नंतर मेन बिल्डींग ला सेक्युरिटी ऑफिस मध्ये जाऊन माझ्याकडून सगळं लिहून घेण्यात आलं. रात्री २ वाजेपासून सकाळी सहा वाजेपर्यंत मी तिथेच होतो खुर्चीवर बसून. सकाळी रूम ला जाऊन फ्रेश होऊन आलो. मग माझ्यावर कारवाईची प्रक्रिया सुरु झाली. दरम्यान डॉक्टर दाम्पत्यानं रजिस्ट्रार कडे तक्रार केली होती. त्यामुळे निर्णय लांबला नि मला सोडण्यात आलं. सगळा प्रकार माझ्या विभाग प्रमुखाला कळवण्यात आला. त्याने मला बोलावून चांगलीच खरडपट्टी काढली. मी काहीच बोललो नाही. ज्या व्यक्तीसाठी मी हे सगळं केलं होत तिने सांगितलं कि मला तिने बोलावलं नव्हतं. मी स्वतःच आलो होतो असं ती म्हटली. तिचा आणि माझा फार काही संबंध नव्हता. मी तिच्याशी कधी बोललेलो पण नव्हतो. पण आपली समाजसेवा काय करणार. नको तिथे हस्तक्षेप करायचा. मी या प्रकरणात चांगलाच अडकलो होतो. विभाग प्रमुखांशी माझे संबंध चांगले नव्हते त्यामुळे आपली आता वाट लागणार हे कळून चुकलं होतं. 

दोन-तीन दिवसांनी मला मिटिंग ची नोटीस मिळाली. स्थळ होतं रजिस्ट्रार ऑफिस. तेथे मी, विभागप्रमुख, दोन्ही होस्टेल चे रेक्टर, रजिस्ट्रार, सेक्युरिटी आणि डॉक्टर असे सगळे होते. मग प्रत्येकाने मी कसा चुकीचा आहे नि माझा कसा इतर घटनांमध्ये कसा सहभाग होता हे कथन केलं. आमचे विभागप्रमुख तर म्हटले याला जेल मध्ये टाका नि एम फिल रद्द करा. रेक्टर चं हि तेच मत. डॉक्टर ला तर तेच हवं होत. पण सगळं ऐकून झाल्यावर रजिस्ट्रार ने मला खूप शिव्या घातल्या नि माझ्या समोर दोन पर्याय ठेवले. एक मी आई-वडिलांना बोलावून त्यांच्यासमोर माफी मागावी अन दुसरा एम.फिल रद्द करावं अन्यथा आम्ही करू ते असं सांगण्यात आलं. मी फक्त ऐकत होतो. शेवटी मी म्हटलो कि आई-वडिलांना बोलावणे शक्य नाही. पण मी होस्टेल सोडून बाहेर राहायला जातो. बाकी कुठलाच पर्याय मला मान्य शक्य नव्हता. नंतर विनंती करून मी ते मान्य करून घेतलं. बाहेर येऊन आधी तेच करण्यात आलं. होस्टेल जमा करण्यात आलं. पण मी काही बाहेर जाणार नव्हतो. माझ्यानंतर होस्टेल माझ्या मित्राला मिळणार हे मला माहित होतं. त्याने लगेच होस्टेल ऑफिस ला जाऊन रूम मिळवली नि मी त्या रूम मध्ये आयुष्यात पहिल्यांदा अनधिकृत राहायला लागलो. कारवाई झाली होती पण माझ्या वर त्याचं फार काही फरक पडलं नव्हता. हे सगळं करत असताना जो मनाचा खंबीरपणा हवं होता तो माझ्याकडे होता म्हणून या प्रकरणात साहिसाहालामात बाहेर पडलो.

हे माझं शेवटच प्रकरण. नंतर मी कधीही कुठल्याही प्रकरणात सामील झालो नाही. काही फायदा होत नाही. आपण अडकलो कि कुणी आपल्या मागे येत नाही हे कळून चुकलं. कारवाई झाली याचं मला कधीच वाईट वाटलं नाही. वाईट वाटलं ते फक्त एका गोष्टीचं कि ज्या व्यक्तीसाठी मी हे केलं होतं त्या व्यक्तीने तरी मला साथ द्यायला हवी होती. पण तसं झालं नाही. त्यामुळे मी पराभव स्वीकारला. लढून उपयोग नव्हताच मग. माझ्या या कृतीचे वेगवेगळे अर्थ काढल्या गेले. खूप चर्चा झाली पण मी कधी त्यावर बोललो नाही. एकटा पडलो होतो मी त्या प्रकरणात. माझं विद्यापीठातल आयुष्य संपलं असं मला जाणवायला लागलं होतं. मी ज्या उद्देशान इथे आलो तो उद्देश कधीच मागे पडला होता. त्याचं मला काही सोयरसुतक नव्हतं. त्यापासून मी खूप दूर गेलो होतो. आणि आता वापस येणे शक्य नव्हते. हळू-हळू मी बाहेर पडायला सुरुवात केली. माझं मन लागत नव्हतं तिथे. एकीकडे नेट/सेट पास होत नव्हतो तर दुसरीकडे असल्या रिकाम्या गोष्टी सुरु होत्या. दुसर्यांना मदत करण्याचा भारी शौक नडला. नंतर अभ्यासावर लक्ष केंद्रित करण्याचा खूप प्रयत्न केला पण ते काही जमलं नाही. मग अभ्यास कमी झाला तो झालाच. माझे काही हितशत्रू विद्यापीठात होतेच. त्यांना फार आनंद झाला मी अडकलो त्याचा. या प्रकरणातून मी खूप काही शिकलो. गरज असते तेव्हा कुणी मदतीला येत नाही. ज्याच्यासाठी काही कराव ते पण पाठींबा देत नाही.

या घटनेनंतर खूप दिवसांनी मी महाराष्ट्र बँकेत गेलो होतो. तिथं डॉक्टर अन माझी भेट झाली. मी सॉरी म्हटलो तेव्हा. डॉक्टर पण इट्स ओके म्हणून निघून गेला. आयुष्यात पहिल्यांदा कुणालातरी मनापसून सॉरी म्हटलं होतं. नाहीतर सॉरी हा शब्द आपल्या डिक्शनरी मध्ये नाही. चुकीच्या गोष्टीचं समर्थन करण्यात अन चुकीच्या गोष्टी करण्यात निम्मे आयुष्य गेलं. माझ्या दृष्टीने तेच जीवन. इतरांपासून वेगळ होण्याच्या नादात मी अनेक चुका केल्या. मागे वळून पाहताना फक्त चुकांचा ढीगच दिसतो जो कि आता दुरुस्त होऊ शकत नाही. तरीही आज जेथे आहे तेथे व्यवस्थित आहे. चुकांचा आयुष्यावर फार काही परिणाम झाला नाही ते बर झालं.....